Przesądy wielkanocne - w co dawniej wierzono i dlaczego zakopywano pisankę pod domem

Przesądy wielkanocne to w dużej mierze spuścizna wierzeń ludowych. W czasie Wielkiego Tygodnia pojawia się wiele wróżb i zwyczajów, a także powiedzeń, głównie na temat pogody albo urodzaju.

Spis treści:

1. Skąd się wzięły przesądy i wróżby wielkanocne
2. Wielkanocne przesądy: Wielki Piątek
3. Wielkanocne przesądy: Wielka Sobota
4. Wielkanocne przesądy: Wielka Niedziela
5. Wierzenia i przesądy związane z pisankami i jajkami wielkanocnymi
6. Wielkanocne powiedzenia

Skąd się wzięły przesądy i wróżby wielkanocne

Przesądy wielkanocne pochodzą z wierzeń ludowych, a także niektórych mitów celtyckich czy nordyckich. Większość zwyczajów i rytuałów przeprowadzanych na Wielkanoc, miała zapewniać szczęście, powodzenie w miłości oraz bogate plony.

Zwyczaje wielkanocne miały także pomagać odpędzać złe moce. Wielkanoc to dla chrześcijan radosny czas odrodzenia, dodatkowo często pokrywa się z równonocą wiosenną, a więc sporo osób nadaje jej magicznego wymiaru. Rytuały odprawiano w zasadzie przez cały tydzień, ale najwięcej wielkanocnych przesądów obejmuje Wielki Piątek, Sobotę oraz Niedzielę.

Wielkanocne przesądy: Wielki Piątek

Wielki Piątek był w wierzeniach ludowych postrzegany jako niebezpieczny dzień, podczas którego złe moce miały mieć ułatwiony dostęp do ludzkiej duszy. Dlatego w nocy z czwartku na piątek odprawiano rozmaite rytuały, których celem było odgonienie złych mocy i czarów.

Gospodarze domów rysowali na drzwiach wejściowych krzyże oraz pilnowali, aby niczego nie pożyczać ani nie rąbać drewna – wierzono, że to przyciąga złe moce. Nie używano także w ten dzień gwoździ. Dodatkowo w Wielki Piątek dbano o zdrowie i urodę. Wierzono, że kąpiel ma uzdrawiającą i oczyszczającą moc. Dziewczęta płukały włosy w wodzie po gotowaniu jajek, bo dzięki temu miały mieć piękne, lśniące fryzury. Gotowanie było zarezerwowane dla kobiet. Zgodnie z wielkanocnym przesądem, jeśli któryś mężczyzna pojawił się w kuchni, natychmiast go wyganiano i wypowiadane zaklęcia, aby zatrzeć ślady jego obecności.

Wielkanocne przesądy: Wielka Sobota

Wielka Sobota to od zawsze czas święcenia potraw. Kiedyś jednak święcono absolutnie wszystko, co miało znaleźć się na niedzielnym śniadaniu. Nie zawsze święcono jajka – ta tradycja rozpoczęła się dopiero ok. XII wieku.

Zanim święconka wróciła do domu, należało 3 razy obejść chatę, aby zapewnić wszystkim domownikom szczęście i dostatek. Zgodnie z wielkanocnym przesądem, przy progu zakopywano jedną pisankę, aby uniemożliwić przejście złym mocom. W kościele, podczas święcenia koszyczków, liczono bochenki chleba, które się przypaliły. Jeśli było ich więcej, niż 24, zwiastowało to upalne lato.

fot. Podczas Wielkanocy ważna jest rodzina/Adobe Stock, Konstantin Yuganov

Wielkanocne przesądy: Wielka Niedziela

Niedziela wielkanocna to czas ogromnej radości, ale obowiązywało sporo zakazów. Nie można było:

• rozpalać ogniska,
• pracować (w jakikolwiek sposób),
• leżeć w łóżku cały dzień.

Podobnie jak dzisiaj, śniadanie rozpoczynano od dzielenia się jajkiem – zgodnie z wielkanocnym przesądem, miało to umocnić więzi rodzinne. Śniadanie jedzono często z chrzanem, aby w ten sposób wypalić wszystkie grzechy z całego roku. Pito także święconą wodę, która miała ochronić przed chorobami. Dodatkowo jedzenie, które zostało poświęcone, nie mogło się zmarnować. To, co zostało, wydawano zwierzętom domowym i hodowlanym.

Wierzenia i przesądy związane z pisankami i jajkami wielkanocnymi

Jajka odgrywały od zawsze dużą rolę podczas Świąt Wielkanocnych. Są symbolem odrodzenia i świeżości. Przy pomocy pisanek odprawiano choroby oraz rzucano zaklęcia miłosne. Skorupki jajek wrzucało się wybrankowi do jedzenia, aby w ten sposób zdobyć jego serce. Rzucano je także na ogród, aby zapewnić owocne plony. Dotykano też pisankami zwierzęta domowe i hodowlane, w ten sposób zapewniając im zdrowie.

Dziewczęta kręciły dwiema pisankami jak bączkami. Jeśli się zetknęły, gwarantowało to udany związek. Matki chrzestne wręczały pisanki swoim chrześniakom, a panny kawalerom jako prezent.

Wielkanocne powiedzenia

Podczas Świąt Wielkanocnych powstało także wiele powiedzeń. Większość z nich związana jest z pogodą. Najbardziej popularne powiedzonka wielkanocne to:

• Gdy Wielki Piątek ponury, Wielkanoc będzie bez chmury.
• W Wielki Piątek gdy deszcz hojnie doliny zleje, że dużo mleka będzie, są pewne nadzieje
• W Wielki Piątek deszcz, nieurodzaju wieszcz.
• Gdy na dzwony wielkanocne pada, suchość nam przez całe lato włada.
• Gdy na świętego Marka (25 IV) Wielkanoc przypada, cały świat zawoła "biada".
• W Wielką Niedzielę pogoda, duża w polu uroda.

Czytaj także:
Wielkanoc w innych krajach
Zdobienie jajek
Kiedy można jeść mięso w Wielkanoc